Bóng Western Electric 300B là một trong những bóng công suất nổi tiếng nhất của thế giới âm thanh. Thế nhưng, đằng sau chiếc bóng đèn nổi tiếng này là cả một câu chuyện khá dài.
Bóng đèn điện tử Western Electric 300B có một lịch sử khá dài và nhiều thăng trầm. Nó được thiết kế vào những năm 30 của thế kỷ trước để làm bóng công suất cho ampli nghe nhạc – chiếu phim. Kể từ đó đến nay, loại bóng đèn này được sử dụng ở nhiều loại ampli khác nhau, thế nhưng quen thuộc nhất vẫn là bóng công suất cho ampli đèn Single-Ended. Người ta nói rằng chính bóng đèn 300B chứ không phải loại bóng đèn nào khác đã giữ cho ngọn lửa tàn của thế hệ ampli đèn Single-Ended tiếp tục âm ỉ cháy trong suốt thời kỳ bán dẫn trở thành bá chủ của thập niên 70 – 80. Điều này đặc biệt đúng ở khu vực châu Á, đặc biệt là Nhật Bản, nơi các bóng Western Electric 300B gốc được giữ lại với số lượng cực lớn và sử dụng trong các ampli đèn sản xuất thủ công với những chi tiết cực kỳ tinh vi, chẳng hạn như biến áp sử dụng cuộn dây bạc (loại bóng này về sau ngày càng hiếm, nhất là kể từ năm 1988, khi Western Electric chính thức ngừng sản xuất bóng đèn). Có lẽ loại bóng đèn này sẽ mãi mãi biến mất khỏi lịch sử nếu như không có sự chuyển dịch hi-fi từ các cường quốc Âu Mỹ về phía châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, Nhật Bản và Nga.
Tại sao lại như vậy? Vì trong suốt thời gian dài Chiến tranh lạnh, việc thiếu trao đổi mua bán hay trao đổi khoa học công nghệ đã khiến các quốc gia ở phương Đông vẫn tiếp tục dùng bóng đèn điện tử thay vì bán dẫn. Để rồi khi nhu cầu sử dụng bóng đèn cho lĩnh vực quân sự giảm đi, các nhà máy chuyên sản xuất bóng đèn ở Đông Âu và châu Á bắt đầu hướng mục tiêu về chính quê hương của loại bóng đèn này.
Những thành công đầu tiên đến từ các bóng 300B của Golden Dragon và Sovtec, những bản sao đúng nghĩa của bóng Western Electric 300B. Đột nhiên, thay vì phải bỏ ra đến 3000 euro chỉ để mua một cặp bóng NOS của Western Electric, người ta chỉ cần 100 euro cho mỗi cặp. Nhờ danh tiếng của mình mà nguồn cung bóng 300B trở nên khá dồi dào với nhiều nhà sản xuất khác nhau, và cũng vì thế mà giá một cặp bóng đèn tương đối rẻ. Ở châu Âu có khá nhiều thương hiệu sản xuất bóng đèn với giá vừa phải. Chẳng hạn, Audio Innovations vẫn thiết kế ampli đèn dùng bóng 300B với giá thành rất phải chăng, phù hợp với những ai muốn sở hữu ampli đèn ở phân khúc giá tầm trung. Ngày nay, chúng ta có thể tìm thấy ở Trung Quốc những ampli đèn Single-Ended hoàn chỉnh sử dụng bóng 300B với giá chỉ khoảng 600 euro, và còn có rất nhiều những ampli 300B khác, có những chiếc có thể lên đến cả trăm nghìn euro. Đối với nhiều người, 300B vẫn cứ là vua của các loại bóng đèn.
Tất nhiên, với hàng loạt ampli đèn sử dụng bóng 300B, cũng như việc có rất nhiều hãng sản xuất loại bóng này, ngay cả Western Electric cũng phải tính đến chuyện sản xuất bóng 300B trở lại. Ngày nay, chúng ta có thể tìm thấy trên thị trường vô vàn bóng 300B với nhiều mức giá khác nhau, từ những bóng giá rẻ chỉ 50 euro do Nga và Trung Quốc sản xuất, cho đến những cặp bóng đã ghép với giá lên đến gần 1500 euro do chính Western Electric sản xuất từ năm 2018.
Với mức độ phổ biến của bóng 300B cũng như số lượng hãng sản xuất hiện nay, khi lựa chọn loại bóng đèn này có ba điều quan trọng người mua cần lưu ý. Thứ nhất là giá của chúng có thể dao động rất lớn, tùy thuộc vào việc chúng được mua trực tiếp hay mua từ cửa hàng phân phối. Đôi khi giá mua trực tiếp từ hang sản xuất chỉ bằng một nửa giá của nhà phân phối.
Điều thứ hai là phải biết chấp nhận thực tế. Mặc dù mỗi bóng đèn của những hãng khác nhau sẽ có chất âm khác nhau, sự khác biệt này không hẳn là thứ duy nhất quyết định đến chất lượng âm thanh. Nếu như không hài lòng với một ampli single-ended dùng bóng 300B thì việc đổi bóng đèn chưa chắc đã là cách giải quyết tốt. Cũng tương tự như vậy, một người sử dụng ampli đèn single-ended ở phân khúc bình dân rất khó có thể đạt đến chất lượng của một ampli cao cấp chỉ bằng cách thay đổi bóng đèn. Tuy nhiên, âm thanh là một thứ rất nặng tính chủ quan, vì thế bất cứ sự thay đổi nhỏ nào, nếu làm cho người nghe cảm thấy hài lòng cũng đều đáng giá cả. Do đó, chỉ có người nghe mới có thể quyết định được mình nên sử dụng bóng đèn nào với ampli hiện đang có.
Cuối cùng là về chất âm điển hình của ampli đèn 300B. Trái với suy nghĩ của nhiều người, các ampli 300B không phải là loại có chất âm ấm áp, thể hiện dải trầm tốt như người ta thường nghĩ về ampli đèn. Nếu cần đủ cả sự ấm áp, có sức nặng, người nghe sẽ cần tìm đến các bóng đèn khác, chẳng hạn như bóng EL34 dùng cho ampli push pull. Chất âm của 300B rất mở và sạch sẽ, chi tiết, đặc biệt là ở dải trung xuyên suốt đến vùng của các dải cao. Đối với những cặp loa có độ nhạy cực cao, người nghe sẽ cảm nhận được âm bass nhanh, mạnh cùng âm cao rất đẹp. Thế nhưng với những cặp loa có trở kháng bình thường, các dải cực trầm hay cực cao cũng đều nhanh chóng bị rối loạn, khó kiểm soát hơn do không đủ công suất.
Các bạn có thể tham khảo các sản phẩm khác tại đây
Những cặp loa có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử 2
Nguyễn Hào
