Thiết kế loa họng kèn có ưu điểm rất lớn, đó là chất âm tự nhiên, độ méo tiếng thấp và tiêu thụ năng lượng rất ít. Thế nhưng ở chúng vẫn có những nhược điểm nhất định cần phải được xem xét kỹ lượng.
Đối với những ai tin rằng thiết kế ampli gần như đạt đến trình độ gần như hoàn hảo (hầu hết đều là những người tin vào Hiệp hội kỹ thuật âm thanh hay các đại lý chuyên phân phối thiết bị rạp hát), việc áp dụng những công nghệ “nước ngoài” cổ lỗ này không khác gì một trò đùa. Không ít các tạp chí âm thanh hi-end giải thích rằng hiện tượng loa họng kèn / ampli đèn triode quay trở lại chỉ là một xu hướng hoài cổ, thần tượng hóa những gì ở trong quá khứ chứ không có gì đặc biệt cả.
Mặt trái của vấn đề này là những người ủng hộ cho phối ghép loa họng kèn / ampli đèn hầu hết đều đã từng sở hữu những hệ thống âm thanh đại chúng, thậm chí cực kỳ đắt đỏ để rồi loại bỏ chúng đi. Có thể thấy rằng việc tăng độ nhạy của loa tỏa âm trực tiếp là điều hoàn toàn đúng đắn. Không chỉ cải thiện rõ rệt sự chi tiết, tính tức thời, nét tự nhiên, việc lựa chọn ampli phối ghép cùng còn mở ra những công nghệ thú vị hơn nhiều.
Đứng từ quan điểm kỹ thuật, các driver sử dụng họng kèn có ưu điểm là méo hài tổng, méo điều biên và méo tần số vô tuyến FM rất thấp, thế nhưng đổi lại đáp tuyến tần số, phản hồi ở vùng thời gian không đồng đều, đồng thời dốc suy hao ở cả hai đầu của đáp tuyến rất sắc. Đối với những người chuyên thiết kế thiết bị audio phổ thông, loa họng kèn gặp phải những vấn đề nghiêm trọng về đáp ứng xung nhịp, nhiễu xạ và suy hao âm nhẹ.
Nguồn gốc của những vấn đề này, đặc biệt là đối với những loa công cộng giá rẻ được thiết kế theo phong cách họng kèn, chủ yếu nằm ở phản hồi âm thanh từ rìa của miệng họng kèn. Khi sóng âm di chuyển trên một bề mặt phẳng, nó sẽ phát xạ và tỏa lại âm thanh về mọi hướng, giống như có một driver riêng biệt lắp ở nơi mà âm phản xạ xuất hiện. Sóng âm phản hồi từ miệng loa kèn, sau đó nảy lại vào trong họng kèn, vốn có sẵn một núm định pha hoặc một driver với màng loa rất cứng chắc bên trong. Khi va đập như vậy, sóng âm lại nảy ra. Quá trình ấy cứ lặp đi lặp lại tạo thành chuỗi phản hồi, và chuỗi phản hồi lại có thể nghe được, dễ hơn chúng ta tưởng rất nhiều rằng khi nhìn vào biểu đồ đáp tuyến tần số, chúng chỉ là những đỉnh hoặc đáy nhô lên khá nhẹ.
Đáp tuyến tần số không thực sự phản ánh hết được tác động của âm thanh phản hồi. Chúng ta chỉ có thể thấy rõ điều đó khi dựng lại đáp tuyến xung hoặc biểu đồ 3D hình thác nước. Điều này đặc biệt càng thể hiện rõ khi driver họng kèn được đo trong điều kiện không có phân tần. Những mẫu loa họng kèn rẻ tiền dùng làm loa công cộng bị tác động nhiều nhất, hậu quả là hiện tượng lên màu âm nặng tới mức âm thanh của từ những chiếc loa như vậy cực kỳ khó nghe.
Tất nhiên, vẫn có những giải pháp có thể áp dụng để khắc phục vấn đề rất hiệu quả. Nếu người dùng chấp nhận mất 1 – 2 dB độ nhạy, họ có thể lót vào họng kèn một lớp nỉ len mỏng khoảng 3mm, phạm vi mở rộng 2 đến 7cm từ miệng họng kèn vào bên trong sẽ có tác dụng nhất định. Càng lót vào sâu bên trong họng kèn, hiệu quả giảm chấn sẽ càng tăng. Nhưng nếu như giảm chấn quá mức, đáp tuyến dải trầm của họng kèn sẽ bắt đầu giảm và độ nhạy cũng vậy. Tất nhiên, nếu như người sử dụng có điều kiện sử dụng một hệ thống như MLSAA hay FFT, họ có thể điều chỉnh xung theo ý muốn của mình và bù lại cho phân tần dựa vào đó. Lưu ý, nếu người dùng có ý định chỉnh sửa một họng kèn phổ thông, đừng quên bỏ lưới ê-căng kim loại bên trong họng kèn ra. Lưới ê-căng bằng sắt sẽ tạo ra chất âm thô, cứng rất khó chịu khi chơi với mức âm lượng cao quá 90dB, và chỉ nên sử dụng khi chơi ở không gian ngoài trời.
Đối với thiết kế loa kèn, khác biệt về chất lượng giữa loa tốt và loa tệ là rất lớn, thường rõ ràng hơn khác giữa các mẫu loa audiophile khác. Không chỉ vậy, những mẫu loa tốt nhất còn cực kỳ đắt, đòi hỏi xử lý nam châm Alnico bằng máy thật cẩn thận, màng loa cũng được làm bằng những kim loại ít dùng, trong khi họng kèn có độ cong với dung sai rất thấp. Công nghệ họng kèn lâu đời không phải là thứ làm nên chất lượng hay giá thành của sản phẩm. Trên thực tế, với những mẫu loa công cộng chất lượng thấp, nếu như được chỉnh sửa cẩn thận, chúng vẫn sẽ có chất lượng gần với hi-fi thực sự
Các trường phái thiết kế loa thường gặp: Trường phái “họng kèn” (phần 1)
Các trường phái thiết kế loa thường gặp: Trường phái “họng kèn” (phần 2)
Các bạn có thể tham khảo các sản phẩm khác tại đây
Nuda – Nối tiếp sự ấn tượng của Viva Master Horn
Nguyễn Hào
