Lựa chọn công suất ampli phù hợp với loa luôn là vấn đề mà nhiều người thắc mắc. Thông thường, quan niệm chung hay cho rằng ampli càng mạnh càng tốt, nhưng liệu điều đó có hoàn toàn chính xác?
Câu hỏi: Tôi thường thấy mọi người nói rằng khi tìm ampli cho loa, nên chọn những thiết bị có công suất lớn, có thể gấp đôi công suất mà loa chịu được. Xin hỏi liệu điều này có chính xác không? Bởi nếu thế thì với tình trạng loa ngày nay lúc nào cũng có công suất chịu được khoảng hơn trăm watt, những ampli đèn có công suất từ vài watt đến hơn chục watt chẳng phải vô dụng hay sao?
Trả lời: Lựa chọn công suất phù hợp luôn là câu hỏi đầu tiên cần đặt ra khi tìm mua power-amp hoặc ampli tích hợp. Công suất đầu ra, thường tính bằng đơn vị watt ở một mức trở kháng cụ thể của loa, có thể dao động từ 20 watt ở những ampli cỡ nhỏ cho đến 1000 watt ở những chiếc monoblock đồ sộ. Hầu hết các ampli hi-end hiện nay có công suất trong phạm vi từ 80 đến 250 watt / kênh. Ampli đèn ba cực có công suất thấp hơn, thường chỉ dao động ở mức 3 đến 50 watt / kênh.
Lựa chọn công suất ampli phù hợp với loa, sở thích, phòng nghe và chi phí có thể bỏ ra là điều rất quan trọng. Nếu công suất ampli không đủ, hệ thống sẽ không phát huy được hết khả năng của mình. Âm thanh trở nên gò bó, dễ gây mệt mỏi, thiếu đi độ động và nhạc tính sẽ trở nên rối loạn, khó kiểm soát. Ngược lại, ampli có công suất quá lớn thường rất đắt, đôi lúc khiến người mua không đủ ngân sách để đầu tư cho các thiết bị khác. Vì thế lựa chọn đúng công suất ampli cũng khá quan trọng.
Công suất phù hợp ampli thường dao động rất lớn, phụ thuộc vào độ nhạy của loa, trở kháng loa, kích thước phòng, các biện pháp xử lý âm học và tuỳ thuộc vào người nghe muốn lớn tiếng đến mức nào. Độ nhạy loa là mức độ áp suất âm thanh mà loa tạo ra khi có tín hiệu đi vào, đây cũng đồng thời là thông số quan trọng nhất quyết định mức công suất cần thiết. Thông số độ nhạy thường được ký hiệu như sau: xx dB/W/m. Điều đó có nghĩa là loa đó có thể tạo ra mức áp suất âm thanh xx dB với 1 watt điện đầu vào, khoảng cách từ người nghe đến loa là 1 mét. Một cặp loa có độ nhạy dưới 90dB, trên 85dB thường có âm lượng trung bình khi có một watt điện vào. Thế nhưng thường do các yếu tố khác nên chúng ta sẽ cần mức công suất cao hơn 1 watt ấy.
Để tăng âm lượng thêm 3dB, chúng ta sẽ cần tăng gấp đôi công suất đầu vào. Do đó, một cặp loa có độ nhạy 88dB với 1 watt sẽ tạo ra 91dB với 2 watt, 94dB với 4 watt, 97dB với 8 watt và cứ tiếp tục như vậy. Để tạo ra mức âm lượng lớn 109dB, công suất đầu ra của ampli sẽ phải là 128 watt.
Giờ, với cặp loa có độ nhạy 91dB với 1 watt điện đầu vào, khoảng cách là 1m, ta có thể thấy chênh lệch về độ nhạy với cặp loa 88dB chỉ là 3dB, nhưng để tạo ra âm lượng 109dB thì công suất yêu cầu chỉ bằng một nửa (64 watt). Một cặp loa 94dB sẽ chỉ cần 32 watt để tạo ra cùng mức âm lượng.
Mối quan hệ giữa công suất đầu ra của ampli với độ nhạy của loa thực ra đã được chứng minh từ cách đây hơn 70 năm. Năm 1948, kỹ sư huyền thoại của Mỹ Paul Klipsch đã chứng minh rằng âm thanh tái tạo cũng có thể hay giống như âm thanh trực tiếp bằng cách so sánh bản nhạc từ cặp loa Klipschorn với một dàn giao hưởng. Công suất ampli phối ghép cùng cặp loa Klipschorn khi đó chỉ ở mức từ 5 watt tới 30 watt. Klipschorn vốn có độ nhạy rất cao, lên tới 104dB / W / m, do đó nó không cần ampli phối ghép cùng phải thật mạnh. Sau buổi trình diễn đó, Paul Klipsch đã thành công. Rất nhiều người nhận xét rằng cặp loa Klipschorn của ông sở hữu chất âm rất trung thực, mang âm chất và âm lượng không thua kém gì một dàn nhạc biểu diễn trực tiếp cả.
Thế nhưng, cũng có những cặp loa cực kỳ khó đánh, gần như không thể chuyển đổi hết công suất của ampli trở thành âm thanh được. Có những cặp loa được phối ghép với những ampli có công suất rất lớn, lên tới 300 watt / kênh, thế nhưng âm lượng của loa lại rất bé. Đó là do loa có độ nhạy và trở kháng quá thấp, đồng thời lại phải trình diễn trong một phòng nghe có kích thước quá lớn, không được xử lý âm học tốt.
Tầm quan trọng của độ nhạy loa cũng được thể hiện qua những ampli đèn ba cực, với mức công suất rất thấp, đôi khi chỉ 3 watt / kênh nhưng vẫn tạo ra được mức âm lượng khá lớn khi phối ghép cùng những cặp loa có độ nhạy cao. Điều này cho thấy độ nhạy của loa đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Chỉ cần thay đổi -2dB thôi cũng đủ để tác động hoàn toàn đến công suất ampli yêu cầu rồi.
Các bạn có thể tham khảo các sản phẩm khác tại đây
Lựa chọn công suất ampli phù hợp với loa
Nguyễn Hào
