Rất vui được gặp lại quý vị và các bạn trong video mới nhất của Tapchihifi TV. Những nhận định như “Đĩa than tốt hơn vì nó là analog”, “Âm thanh đĩa than hay hơn CD” là một vài trong số rất nhiều ngộ nhận về chất lượng của đĩa than và CD hiện nay. Tuy nhiên, sự thật có phải như vậy hay không? Trong video ngày hôm nay, chúng ta sẽ cùng điểm mặt vài ngộ nhận về hai loại hình này.
Ngộ nhận 1: Tất cả đĩa than đều là analog
Trên thực tế, một vài bản thu đúng là analog, nhưng không phải tất cả, nhất là giai đoạn vài năm gần đây. Đĩa than hiển nhiên là analog, nhưng bản thu lại là chuyện khác. Trong quá trình thu âm có rất nhiều công đoạn cần xử lý digital, và không phải nghệ sĩ nào cũng có điều kiện thu âm và chỉnh sửa trên băng, đĩa analog. Vì thế, với những đĩa than ra mắt trong khoảng thời gian 20 năm trở lại đây, rất có thể chúng là sản phẩm từ một bản thu digital. Quan trọng hơn cả, không phải cơ sở làm đĩa nào cũng có đủ điều kiện để xử lý một bản thu analog.
Ngộ nhận 2: Cả CD và đĩa than đều có thể dùng chung một bản master
Trừ trường hợp của những CD rất cũ và một vài ấn bản đĩa than cực mới, rất hiếm có trường hợp một bản master dùng được cho cả hai. Thời đĩa CD mới ra mắt, đúng là có chuyện dùng chung nhưng thường chất âm không được như ý muốn. Ngày nay, một số ban nhạc indie cũng vì thiếu kinh phí mà làm đĩa than từ bản master của CD, tất nhiên, chất lượng các đĩa này không cao.
Nhưng nếu biết cách làm chuẩn thì bản master sẽ rất khác, có thể dùng cho cả hai sau khi cân nhắc hạn chế của CD và đĩa than. Đĩa than có hạn chế về mặt vật lý như rãnh đĩa phải thật rộng hoặc thật sâu. Do đó ngoài đời, người ta phải can thiệp rất nhiều vào quá trình xử lý tín hiệu cho đĩa than – dải trầm chuyển thành mono, dải cao bị thu hẹp theo hình elip để tránh hiện tượng sibilance, độ động cũng bị thu hẹp lại môt ít. Vì thế, cùng một bản nhạc nhưng sẽ có hai bản thu khác nhau cho đĩa than và CD. Rất nhiều thứ mà mọi người cho là hiệu ứng của “thuần analog” như sự ấm áp, âm thanh có lực… thực chất là kết quả từ quá trình master.
Độ động của CD trên lý thuyết cao hơn so với độ động thực tế của đĩa than, nhưng vì cuộc chiến âm lượng, độ động bị cắt giảm đi rất nhiều. Trong khi đó, đối với đĩa than, người kỹ sư âm thanh với kỹ năng mastering cực tốt có thể khiến các bản thu trở nên có lực hơn rất nhiều dù rằng độ động của đĩa than không thể tăng thêm được.
Ngộ nhận 3: Đĩa than nghe hay hơn vì nó là analog
Nếu như cartridge có đầu kim nhỏ chỉ bằng cỡ một nguyên tử, không bao giờ bị mòn, không bao giờ chạm vào đĩa, nếu như rãnh đĩa chỉ có đúng một độ rộng duy nhất và nếu như tất cả các sai số vật lý khác đều biến mất, hiển nhiên điều này đúng. Thế nhưng cho đến nay vẫn chưa ai đủ khả năng giải quyết được các vấn đề như dải âm trầm cần rãnh đĩa quá rộng nên kim không thể di chuyển ổn định, hay như hình dạng của mâm xoay khiên âm thanh của đoạn thu ở rìa ngoài bao giờ nghe vẫn hay hơn các đoạn ở gần tâm đĩa than. Đôi lúc đĩa than nghe sẽ hay hơn, đôi lúc CD nổi trội hơn, nhưng điều đó còn phụ thuộc vào: 1. Định nghĩa thế nào là “hay hơn” và 2. Bản thu được thực hiện như thế nào.
Sở dĩ nhạc số phải chịu định kiến không hay bằng đĩa than là vì thời kỳ đầu, chất lượng của các thiết bị digital rất tệ, đồng thời nhiều hãng ghi âm lại dùng bản master của đĩa than để làm đĩa CD, khiến CD không phát huy được những ưu thế như độ động lớn hay méo tiếng thấp… Đến những năm 80 lại xuất hiện cuộc chiến âm lượng khiến các hãng thu âm cắt độ động để bản thu có âm lượng lớn hơn. Nếu như chỉ để nghe một vài bài qua radio thì điều này không vấn đề gì, nhưng cả album đều bị ảnh hưởng khiến chất lượng CD thật sự đáng thất vọng, mặc dù lỗi ở đây là do người làm thu âm chứ không phải do CD. Chưa kể rất nhiều đĩa than chất lượng tốt là những đĩa than cũ, từ thời chỉ những kỹ sư âm thanh thực thụ, làm việc cho những studio lớn với máy móc, công cụ hi-end mới có thể làm được đĩa than. Với nhiều yếu tố như vậy, hiển nhiên niềm tin đĩa than tốt hơn CD cứ thế kéo dài cho đến ngày nay.
Vậy, sự thật của ngộ nhận đĩa than hay hơn CD là như thế nào? Đĩa than không bao giờ nghe hay hơn CD, mà đúng hơn là âm thanh từ hai loại đĩa này sẽ rất khác nhau. Khi tranh luận về analog và digital, mọi người thường đơn giản hóa vấn đề và nói rằng đĩa than nghe hay hơn vì nó là analog, analog nghe tự nhiên và trung thực hơn. Nhưng, dù nó là analog, quá trình cắt đĩa than lại khiến cho âm thanh của nó kém trung thực hơn ta tưởng rất nhiều.
Đĩa than và CD từ lâu đã là chủ đề gây tranh cãi của audiophile khi lựa chọn định dạng tốt nhất. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện nay, những định dạng nhạc số cao cấp nhất cũng sẽ có chất lượng ngang bằng với những đĩa than có chất lượng tốt nhất. Chúng sẽ không giống nhau, nhưng cả hai đều nghe rất hay theo cách riêng của mình. Hi vọng rằng video ngày hôm nay sẽ phần nào giải đáp được thắc mắc của quý vị và các bạn. Còn giờ, thời lượng của chương trình đã hết. Hẹn gặp lại trong những số tiếp theo của Tapchihifi TV.
Tapchihifi TV
