Trong kỳ trước, chúng ta đã tìm hiểu qua về cách để tạo được cảm giác chân thực khi tái tạo lại âm thanh nhạc cụ điện tử. Và ở kỳ này, chúng ta sẽ cùng lý giải vì sao việc khiến âm thanh nhạc cụ acoustic giống như ngoài đời thực lại rất khó, cũng như vai trò của phòng thu để làm nên một bản thu âm chất lượng.
Ở kỳ trước, chúng ta đã biết rằng việc tái tạo lại âm thanh nhạc cụ acoustic truyền thống để đem lại cảm giác chân thực là điều rất phức tạp, bởi lẽ trường phát xạ giữa các nhạc cụ vốn đã rất khác nhau, và với loa thì lại còn khác nữa. Tuy nhiên, vẫn còn một vấn đề nữa có liên quan: Hầu hết các nhạc cụ acoustic sẽ tạo ra âm thanh khác nhau từ những điểm khác nhau trên chính nhạc cụ đó. Nó không giống như việc các tần số khác nhau phát ra theo những hướng khác nhau. Chẳng hạn, âm thanh của một cây clarinet tỏa ra từ các lỗ dọc thân kèn, một số lại từ vùng mở ở cuối nhạc cụ. Ở những vị trí khác nhau trên nhạc cụ sẽ tạo ra những tần số đặc trưng, vì thế đặc tính âm thanh của một cây kèn clarinet thực sự là tổng hòa của các phổ tần số ấy. Micro khi được đặt cách cây kèn khoảng gần 30cm, hơi mở về đằng trước sẽ thu được đầy đủ các tần số này.
Tuy nhiên, đàn cello hay đàn bass sẽ to hơn kèn clarinet nhiều, vì thế chúng ta chẳng thể đặt micro đủ gần để tránh không bị ảnh hưởng do chất âm riêng của phòng. Bởi lẽ nếu đặt quá gần ta sẽ chẳng thể thu được tất cả các dải tần số mà đàn tạo ra. Nếu đặt micro gần lỗ chữ F, âm thanh thu được sẽ rất trầm nhưng thiếu đi sự trong suốt, rõ nét. Nếu micro ở gần ngựa đàn (bridge), âm thanh thu được sẽ sắc, mỏng, thiếu đi sự tròn trịa ấm áp. Micro khi để ở gần phím số 12 trên cần đàn guitar sẽ thu được chất âm rất khác khi đặt ở gần lỗ phát tiếng.
Điều tương tự cũng xảy ra với đàn grand piano, một thứ nhạc cụ thậm chí còn lớn hơn đàn bass hay cello rất nhiều. Đúng là các bản thu studio cao cấp thường được thực hiện bằng cách đặt micro rất gần với dây đàn, đặc biệt là với nhạc pop và nhạc jazz hiện đại. Tuy nhiên, các bản thu đó không thể nào tạo ra được âm thanh như khi đặt chính cây piano trong phòng và chơi thử. Thông thường, âm thanh thực trong một không gian hẹp như vậy sẽ tròn trịa, đầy đặn và rõ ràng hơn, nhìn chung là hay hơn và cảm nhận đem lại cũng tốt hơn hẳn.
Đây cũng là lý do vì sao các bản thu âm tốt thường được thực hiện trong những căn phòng rộng rãi, có thể là khán phòng của rạp hát hoặc trong phòng thu chuyên nghiệp của studio. Một căn phòng thu với diện tích rộng sẽ cho phép đặt micro đủ xa để thu lại toàn bộ các dải tần số từ nhạc cụ mà không làm cho âm thanh có cảm giác bị bó buộc, đồng thời cũng chẳng bị bắt hiệu ứng ambience của chính căn phòng như khi thu âm trong một phòng ngủ không được xử lý âm thanh đúng cách. Tường sau của mọi sân khấu biểu diễn thường có độ phản hồi rất tốt, chúng thường được làm cong hoặc tạo thành các góc đặc biệt, nhằm tập trung và phóng âm thoát khỏi vùng phía sau sân khấu để dội lại về phía người nghe ở phía trước. Đây cũng là một cách để giúp các nhạc công có thể nghe tiếng nhạc cụ của nhau tốt hơn. Trần nhà được thiết kế cong hay gấp góc ở phía trên các sân khấu cũng góp phần không nhỏ để đảm bảo rằng năng lượng âm thanh được tạo ra ở tất cả các dải tần số có thể đến được chỗ ngồi của khán giả.
Đây cũng là lý do vì sao các studio tại gia hay các phòng nghe gia đình cần được xử lý âm học thật cẩn thận. Trên thực tế, phòng càng nhỏ, đặc tính âm thanh riêng của nó càng cần phải mờ nhạt để phục vụ tốt cho cả hai công đoạn thu âm và mix. Việc xử lý âm học sẽ giúp cho chất âm của phòng trở nên trung tính hơn, bằng cách ngăn chặn hiện tượng comb filtering khiến cho cùng một âm thanh nhưng có những điểm trong căn phòng âm thanh đó lại rất mạnh, trong khi ở những điểm khác âm thanh ấy trở nên yếu hơn. Nhờ xử lý âm học, các vách tường, sàn và nền nhà sẽ hấp thụ các phản hồi sớm, nhờ vậy kỹ sư thu âm có thể đặt micro đủ xa để thu đầy đủ các tần số của nhạc cụ mà không sợ bị lọt hiệu ứng ambience do chính căn phòng gây ra.
(Hết kỳ 3)
Bạn có thể xem thêm phần khác tại đây
Hệ thống stereo và sự chân thực giống như ngoài đời (phần 1)
Hệ thống stereo và sự chân thực giống như ngoài đời (phần 2)
Hệ thống stereo và sự chân thực giống như ngoài đời (phần 4)
Các bạn có thể tham khảo các sản phẩm khác tại đây
Những điều cần lưu ý khi chăm sóc đĩa than
Nguyễn Hào
