Rất vui được gặp lại quý vị và các bạn trong video mới nhất của Tapchihifi TV. Tái tạo lại âm thanh trung thực luôn là mục tiêu quan trọng nhất mà những người thiết kế loa hướng đến. Để đạt được mục tiêu này, họ đã đổ vào không biết bao nhiêu công sức và tiền bạc, phục vụ cho mục đích nghiên cứu và hoàn thiện cho cặp loa của mình. Nếu so sánh, ta sẽ thấy rằng loa ngày nay đã thay đổi rất nhiều so với mẫu loa điện động đầu tiên do Rice và Kellogg phát minh năm 1921, từ kích thước, công nghệ cho đến vật liệu. Thậm chí, một số thiết kế loa cực kỳ phi truyền thống còn xuất hiện, thách thức hiểu biết của không chỉ những người yêu âm thanh mà còn khiến ngay cả những kỹ sư giàu kinh nghiệm cũng phải bối rối khi đứng trước chúng. Trong video ngày hôm nay, chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý vị và các bạn một trong những loại loa như vậy. Đó chính là loa plasma.
Loa plasma còn có tên gọi khác là loa không trọng lượng. Trên thế giới hiện nay, số lượng hãng sản xuất loại loa này chỉ đếm được trên đầu ngón tay, như Ionovac, Magnat hay Plasmatronics. Những cặp loa này có chất âm rất lạ, và thông số đo được từ chúng đều rất lý tưởng. Chúng không có cộng hưởng, có khả năng đáp ứng xung cực kỳ chính xác, đáp tuyến tần số có thể lên đến 100 kHz hoặc cao hơn. Độ méo tiếng của chúng thấp không kém gì một ampli chất lượng cao. Trên thực tế, thứ đóng vai trò làm màng loa vẫn có khối lượng nhưng không quá nhiều. Nó chỉ nhẹ như không khí xung quanh nên đặc tính âm học gần như tương đồng hoàn toàn. Dù vậy, chúng ta rất khó đánh giá được độ nhạy của loa, vì bóng công suất của power-amp phối ghép cho loa cung cấp điện áp cực lớn để trực tiếp điều tiết khí gas dẫn với những đặc tính về điện rất phức tạp.
Một trong những cặp loa plasma đầu tiên được biết đến là Plasmatronics Hill Type I, được giới thiệu ở CES năm 1979. Cho đến nay gần như không có một tweeter nào trên thế giới được như nó. Đơn vị trình diễn đã tắt điện để làm tối phòng, và khi đó người nghe có thể thấy ánh sáng màu tím lóe lên từ ê-căng loa trông giống như ánh sáng của đèn ba cực. Đó chính là ánh sáng của tweeter, và thú vị hơn là nó có thể nhấp nháy theo điệu nhạc.
Phần còn lại của loa tương đối bình thường, chỉ là một driver màng giấy gắn lên một thùng loa cỡ lớn. Dù vậy, Plasmatronics vẫn là một thứ quá lạ, một thứ dành cho tương lai chứ chưa thực sự thuộc về hiện tại. Điều này không có gì lạ, vì người sáng chế ra cặp loa là một nhà vật lý học chuyên về plasma ở Los Alamos Labs.
Tất nhiên loa plasma cũng chưa thực sự hoàn hảo. Những thế hệ loa plasma trước đây, chẳng hạn như tweeter DuKane Ionovac của thập niên 50 sử dụng tần số radio tạo điện trường để ion hóa không khí, khiến không khí có khả năng dẫn điện. Tuy nhiên, khi ion hóa không khí, một vài phân tử oxy sẽ tách ra rồi gộp lại thành ozone. Ngoài ra nitơ oxit cũng được hình thành do nitơ và oxy trong không khí phản ứng với nhau với điều kiện nhiệt độ cao. Cả ozone và nitơ oxit đều không tốt cho sức khỏe. Nếu hít phải khí ozone, nó gây tổn thương các tế bào biểu mô lót của đường hô hấp, gây viêm, dẫn đến ho, ngứa họng, làm giảm chức năng phổi. Từ đó khiến các bệnh liên quan tới đường hô hấp nặng lên, làm giảm sức đề kháng của cơ thể với bệnh tật.
Để tránh độc hại, cặp loa Plasmatronics Hill Type I sử dụng nguồn cấp khí heli được tích hợp sẵn. Bản chất heli là khí trơ nên không sinh ra phản ứng dù có bị ion hóa. Khí heli cũng nhẹ hơn không khí bình thường nhiều, do đó chúng dễ dàng thoát ra các tầng không khí trên cao và không gian bên ngoài.
Ngay cả trong những ngôi nhà được cách nhiệt tốt nhất, chúng cũng sẽ biến mất chỉ sau vài giây, vì thế khí heli là một lựa chọn cực kỳ an toàn. Nhược điểm duy nhất của loa dùng khí heli chỉ là có tiếng xì khí rất nhẹ mỗi khi bật hệ thống, và nếu sử dụng thường xuyên thì sẽ phải thay bình khí heli mỗi tháng một lần. Heli không phải là tài nguyên tái tạo được, đồng thời cũng là khí hiếm, vì thế giá của nó không hề rẻ chút nào.
Ngoài ra, còn một số thiết kế loa plasma khác rất thú vị nhưng chưa được thử. Chẳng hạn, một lựa chọn khác để thay thế bình khí heli là loa lửa, dùng vật liệu dễ cháy có thể tạo ra sản phẩm phụ không độc. Hai lựa chọn sáng giá nhất là khí hydro và khí oxy, có thể hình thành bằng cách điện phân nước. Chúng có thể ngưng tụ trên một lưới dây bằng đồng và ngọn lửa sẽ xuất hiện trên bề mặt lưới.
Một hệ thống như vậy sẽ cần nguồn cấp điện được kiểm soát bằng máy tính để điện phân nước, giám sát luồng khí gas và tự động đánh lửa khi tỉ lệ hydro – oxy đạt tiêu chuẩn. Sau đó người dùng sẽ phân cực plasma với nguồn cao áp và điều tiết ngọn lửa với một biến áp điện áp cao, hoặc đấu nối tiếp với các bóng đèn 211, 845 hoặc 212E của power-amp tích hợp. Nhược điểm duy nhất của phương pháp này là không bao giờ được cấp chứng chỉ an toàn vì bản thân các nhiên liệu được sử dụng cũng không an toàn.
Tuy nhiên, nếu tạm bỏ qua vấn đề kể trên, loa lửa plasma sẽ đem đến một trải nghiệm ấn tượng thật sự, với độ méo rất thấp, khả năng đáp ứng tức thời miễn chê và đáp tuyến tần số cực kỳ rộng, có thể hơn 100kHz. Một lợi ích khác của loa lửa là nó có thể phóng đại kích thước không giới hạn, chỉ bị hạn chế bởi lượng nhiên liệu, nhiệt độ phòng và các quy tắc an toàn. Một vòng bán cầu lửa đường kính 15.24cm chắc chắn không quá khó để tạo ra. Nó sẽ khiến đáp tuyến tần số giảm còn khoảng 200Hz. Với đáp tuyến tần số cực kỳ phẳng, trong phạm vi 200Hz đến 100 kHz, đây sẽ là tiêu chuẩn tham chiếu của phòng thí nghiệm, và tuyệt vời hơn vì nó không phải chịu cộng hưởng của thùng loa.
Ngày nay, dù phần lớn các nhà sản xuất loa không chú tâm đến loại tweeter này, loa plasma vẫn phần nào thu hút được sự chú ý của audiophile và các chuyên gia DIY vì những ưu điểm của chúng khi so với các thiết kế loa truyền thống. Loa lửa có thể sẽ không thay thế các mẫu loa điện động vì sự phức tạp của mình, nhưng đây sẽ là một lựa chọn cho những người muốn theo đuổi khái niệm âm thanh trung thực đến mức vượt ngưỡng thông thường. . Rất cám ơn quý vị và các bạn đã theo dõi video ngày hôm nay. Còn giờ, thời lượng của chương trình đã hết. Hẹn gặp lại trong những số tiếp theo của Tapchihifi TV.
Tapchihifi TV
