Bên cạnh gỗ còn có nhiều loại vật liệu phi truyền thống khác có thể làm thùng loa rất tốt, trong đó có những vật liệu mà ít ai ngờ đến.
Nếu như đối với màng loa, rung động là yếu tố quan trọng để tái tạo âm thanh thì với thùng loa lại ngược lại, rung chấn là kẻ thù. Loại vật liệu lý tưởng để làm thùng loa sẽ phải rất cứng chắc, nhờ vậy thùng loa mới không chuyển động do luồng khí bên trong thùng loa di chuyển. Bên cạnh đó, khả năng giảm rung chấn cũng phải rất tốt để khi áp lực không khí giảm đi, thùng loa có thể dễ dàng trở về vị trí ban đầu mà không gây ra cộng hưởng. Ngoài ra, tần số cộng hưởng của thùng loa cũng phải rất cao, đạt đến mức siêu âm để các tần số trầm do áp suất không khí trong thùng loa gây ra không phát sinh cộng hưởng. Một loại vật liệu tốt không chỉ có ngoại hình đẹp mà còn phải dễ dàng chế tác, gắn dính và hoàn thiện. Ngoài ra, giá thành cũng là một yếu tố quan trọng. Nếu vật liệu đó mà nhẹ thì lại càng lý tưởng vì không phải lúc nào loa cũng được để yên một chỗ, trong khi những thùng loa đẹp thường có xu hướng có khối lượng rất đồ sộ.
Với tất cả các tiêu chí kể trên, có vẻ như không một loại vật liệu nào được coi là hoàn hảo. Tuy nhiên, có không ít những loại vật liệu sở hữu nhiều đặc điểm kể trên, đủ để làm nên những thùng loa hoàn hảo. Dĩ nhiên, đã có mặt lợi thì cũng phải có điểm yếu. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một vài loại vật liệu lý tưởng để làm thùng loa.
Ván dăm thô
Được làm từ dăm gỗ và keo, nén lại thành dạng tấm ván, ván dăm thô có bề mặt tương đối mìn và lớp giữa có phần ít dày đặc hơn so với hai lớp mặt. Đây là loại vật liệu có khả năng tắt dần dao động khá tốt, phù hợp để giảm rung chấn thùng loa nhưng lại gây biến âm, khiến âm thanh phát ra trở nên cao hơn. Các cạnh cắt rất xốp, khó xử lý và chế tác. Để gắn dính, người làm thùng loa sẽ sử dụng keo dán gỗ hoặc các loại chất kết dính khác. Thông thường, ván dăm thô khá dễ tìm. Người mua có thể tìm thấy ở các cửa hàng nguyên vật liệu những tấm ván dăm thô có kích thước 10, 12, 16, 19 và 22mm. Để làm thùng loa nhỏ hơn với thể tích khoảng 10 lít (tương đương 10 nghìn cm3, hoặc mỗi bên chiều cao, chiều dài, chiều rộng khoảng 30cm), ván gỗ phải dày khoảng 16mm. Đối với thùng loa lớn hơn, tối thiểu phải dày 19mm. Đối với ván dăm thô, người sử dụng có thể phủ veneer, dán các tấm film hoặc vải lên, hoặc sơn phết các loại sơn đắt tiền để tăng độ thẩm mỹ. Giá của ván dăm thô rất rẻ, khiến đây là vật liệu có giá thành lý tưởng nhất cho những ai đang bắt đầu tập làm loa.
Ván dăm gỗ phủ veneer
Một trong những điểm hấp dẫn nhất của ván dăm là có thể phủ veneer gỗ hoặc laminate nhựa ở cả hai mặt để tăng tính thẩm mỹ cho sản phẩm. Ván dăm với những lớp phủ đa dạng có thể tìm thấy gần như ở bất cứ cửa hàng nào, được cắt sẵn với kích thước 16 hoặc 19mm. Đặc điểm tự nhiên của chúng rất giống với ván dăm thô – thứ vật liệu gốc làm nên những tấm ván này. Ván dăm gỗ phủ veneer được gắn dính bằng keo dán gỗ, trong khi ván phủ laminate nhựa cần một loại keo đặc biệt khác. Các cạnh bên không được để thô mà thay vào đó, được làm đẹp hơn với viền dát gỗ mỏng hoặc viền gỗ đúc dày. Mức giá thành của ván dăm gỗ phủ veneer sau khi hoàn thiện khá cao, có thể gấp 5 lần so với ván dăm thô.
Ván dăm ống lõi (coreboard)
Ván dăm ống lõi thực chất cũng là một loại vật liệu khá truyền thống, được làm từ các lớp gỗ dán và các lớp gỗ ván mỏng. Ván dăm ống lõi được làm từ rất nhiều loại gỗ khác nhau. Cách thức xử lý loại ván dăm này trên thực tế cũng giống như cách xử lý ván dăm gỗ phủ veneer. Vật liệu này có thể tìm thấy ở nhiều cửa hàng với độ dày 16 hoặc 22mm, đã được cắt sẵn. Giá thành của loại gỗ này cũng xấp xỉ như ván dăm gỗ phủ veneer.
Ván dăm định hướng (OSB – Oriented strand board)
Ván dăm định hướng (OSB – Oriented strand board) là một sản phẩm ván gỗ công nghiệp có thành từ những vỏ bào (hay các dăm gỗ lớn) và keo được xếp theo một hướng nhất định, tạo thành ván với bề mặt giống như khảm, mang hai màu chủ yếu là vàng và nâu. Bề mặt của ván không bằng phẳng. Tuy nhiên, nếu cần người dùng có thể là phẳng mặt ván với máy đánh bóng bằng đai (belt sander), sau đó phủ lớp véc-ni sạch lên. Ván dăm định hướng thường có độ thẩm mỹ không cao, đồng thời đây là ván gỗ đã hoàn thiện nên sơn màu lên rất khó. Tuy nhiên, nếu bỏ qua các yếu tố này thì đây là một loại làm vật liệu làm thùng loa rất tốt với khả năng tắt dần dao động tốt, giá thành rất hợp lý cho các độ dày 15, 18 và 22mm. Giá thành rẻ như vậy là vì lượng keo dán gỗ cũng không quá nhiều, chỉ khoảng 5%. Lớp phủ gỗ wood stain trên ván khiến ván dăm định hướng trông khá đặc biệt. Do đó sau khi phủ véc-ni, nên chà nhám ván gỗ một lần trước khi phủ wood stain lên.
(Hết kỳ 1)
Các bạn có thể tham khảo các sản phẩm khác tại đây
Lịch sử hình thành Audio Hungary
Nguyễn Hào
