Treble – hay còn gọi là âm cao là một đặc tính quan trọng. Ở kỳ trước, chúng ta đã tìm hiểu thế nào là những tiếng quãng cao không hay cần phải tránh. Trong kỳ này chúng ta sẽ tìm hiểu thể nào là âm cao tốt, cần được xuất hiện ở một hệ thống cao cấp.
Các vấn đề của âm cao mà chúng ta tìm hiểu ở kỳ trước là những dấu hiệu cho thấy vùng âm cao chưa được kết hợp hài hòa với tổng thể bản nhạc. Thay vào đó, chúng lại bị nhấn mạnh quá nhiều, đến mức các dải cao dường như tách rời hẳn khỏi bản nhạc. Khi điều đó xảy ra, người nghe có thể nhận thấy rằng âm cao giống như một thực thể riêng biệt chứ không còn là một phần của bản nhạc nữa. Âm cao tốt sẽ giống như một phần mở rộng của quãng trên vùng trung âm chứ không phải là một khoảng tách biệt hoàn toàn. Nếu như âm cao gây sự chú ý nhiều hơn, người nghe nên thận trọng bởi rất có thể vấn đề của dải cao đã bắt đầu xuất hiện.
Có khá nhiều nguyên nhân khiến cho âm cao xuất hiện những hiện tượng như vậy. Nếu xếp theo thứ tự những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra hiện tượng, chúng ta sẽ có những danh sách sau: driver tweeter của loa, nguồn phát digital, preamp, power-amp, dây cáp và nhiễu ồn từ nguồn điện cấp cho thiết bị trong hệ thống âm thanh.
Tất nhiên, chúng ta chỉ mới nói đến những hiện tượng có quá nhiều âm cao. Trên thực tế, một vài thiết bị thường khiến cho âm cao trở nên mềm hơn, thậm chí yếu hơn khi so sánh với bản nhạc được biểu diễn trực tiếp. Những thiết bị với đặc điểm như vậy thường được thiết kế để phối ghép với các thiết bị nhấn quá mạnh vào âm cao, bù âm cho chúng khiến vùng âm cao trở nên dịu hơn. Nhìn chung, làm dịu âm cao cũng là một điều mà những người thiết kế cần phải biết. Nếu như không thể tinh chỉnh để có được âm cao tốt ngay từ đầu, họ vẫn có thể khiến chúng dễ nghe bằng cách cho phối ghép cùng những thiết bị có vùng âm cao dịu hơn bình thường.
Chúng ta đã có danh sách một loạt những đặc tính không nên xuất hiện ở âm cao, vậy nên một danh sách dài tương tự cũng được dùng để mô tả âm cao tốt, đó là mịn, ngọt, mềm, mượt, nhẹ nhàng, dịu dần và ngọt đậm. Khi tiếng âm cao trở nên quá mượt mà, ta có thể nói rằng các dải cao gợi lên sự lãng mạn, thanh thoát và ngọt ngào. Khi âm cao được mô tả là mượt mà, ngọt ngào và mịn cùng lúc, có thể thấy vùng treble này tương đối phức tạp. Khi mô tả âm cao ngọt đậm và dịu dần, người nghe có thể hiểu rằng chất âm của thiết bị quá chú trọng vào độ mượt mà của vùng âm cao, khiến âm thanh bị “lên màu” chứ không còn giữ được nguyên vẹn như ban đầu nữa.
Âm cao ngọt đậm và dịu dần có thể sẽ rất dễ nghe, dễ cảm nhận sau khi người nghe đã trải qua những dải âm cao thô, cứng, sáng và gợn hạt, nhưng về mặt nhạc tính thì nếu nghe lâu dài, đây không phải là âm cao lý tưởng. Tiếng âm cao như vậy thường có xu hướng trở nên bị yếu, rời rạc, chậm chạp, quá dày, không đủ chi tiết và thiếu mất độ mở. Đây đều là những đặc điểm của vùng âm cao quá thiên về độ mượt mà. Nếu như âm cao quá mềm, âm thanh sẽ trở nên thiếu sức sống, thiếu độ mở cũng như không có cảm giác gợi về không gian, Âm thanh lúc này sẽ bị bó hẹp chứ không còn to lớn, gợi nên sự rộng mở nữa.
Cảm giác không gian rộng ở những quãng cao nhất thường để chỉ âm cao với khả năng rộng mở dường như vô hạn. Những âm thanh này thường được mô tả là “đem đến cảm nhận về không gian rộng”. Âm cao hơi dịu dần (có sự giảm nhẹ về lượng âm cao) thường sẽ có chất âm gợi cảm giác giác về không gian rộng. Thiếu đi cảm giác này cũng sẽ khiến cho trường âm thanh bị mờ đi chứ không còn rõ ràng nữa.
Âm cao được thể hiện tốt nhất là thứ âm thanh được tái hiện giống với ngoài đời thực nhất. Chúng có thể rất mạnh mẽ, giàu năng lượng nhưng không bao giờ khiến người nghe cảm thấy khô, cứng, gợn hạt hay giả giả không giống thật. Chẳng hạn, tiếng cymbal có thể rất mạnh mẽ nhưng thường không kéo dài quá lâu và dịu dần đi một cách rõ rệt. Những đặc tính như khô, cứng, gợn hạt sẽ không bao giờ xuất hiện ở ngoài đời thực, do đó, âm thanh tái tạo tốt cũng không nên có những đặc tính này. Quan trọng hơn, vùng âm cao nên là một phần cả cả bản nhạc, kết hợp hài hòa với các dải âm khác chứ không nên tách rời hẳn ra. Nếu như một thiết bị nào đó trong hệ thống khiến vùng âm cao như bị “lên màu”, điều đó chưa chắc đã quá tệ. Âm thanh của hệ thống chưa chắc đã bị thiếu đi nhạc tính nếu như chất âm của vùng âm cao thiên về độ mượt chứ không thiên sáng.
(Hết kỳ 3)
Các bạn có thể tham khảo các sản phẩm khác tại đây
Những điều cần biết về bóng đèn điện tử NOS cho ampli đèn
Bách Diệp
