Mâm xoay và ổ bi xoay là hai trong số những bộ phận chính của một mâm đĩa than. Đối với những quan điểm thiết kế khác nhau, nhà sản xuất sẽ có những phương pháp tiếp cận khác nhau dành cho những bộ phận này.
Mâm xoay không chỉ là bệ đặt đĩa lên, nó còn có hai vai trò khác rất quan trọng: Thứ nhất, nó là bánh đà để có thể tự quay mượt hơn; thứ hai, đây là nơi thu thập và triệt tiêu các rung chấn từ đĩa vinyl. Mâm xoay bình thường khá nặng, một vài mâm đĩa than có mâm xoay lên tới hơn 30kg, với phần lớn khối lượng tập trung tại rìa ngoài để tạo mô men quán tính, từ đó khiến hiệu ứng bánh đà trở nên hiệu quả hơn. Khối lượng lớn này cũng đối nghịch hoàn toàn với ma sát ở ổ bi xoay và lực kéo ở đầu kim. Bất cứ ma sát ổ bi xoay bất thường (phi quán tính) nào cũng có thể tạo ra những thay đổi rất nhanh và rất ngắn cho tốc độ của mâm xoay, khiến cao độ của nhạc cụ và giọng hát bị dao động. Những mâm xoay đồ sộ với khối lượng hàng chục kg chắc chắn sẽ không dành cho những ổ bi xoay có chất lượng kém vì suy cho cùng, mâm xoay năng không thể giải quyết được hoàn toàn vấn đề của một ổ bi có quá nhiều ma sát. Dung sai chuẩn ở tâm và độ tròn của mâm, cùng lượng ma sát thấp ở ổ bi còn quan trọng hơn nhiều khối lượng của mâm xoay. Số tiền khổng lồ đầu tư cho mâm đĩa than một phần chính là để trả cho khả năng chế tác với độ chính xác cực kỳ cao.
Hầu hết các mâm xoay đều được làm bằng một loại vật liệu, chẳng hạn như acrylic, sắt dập (đối với những mâm đĩa than giá rẻ), nhôm đúc hoặc nhôm gia công (với mâm đĩa than tầm trung), hoặc bằng các vật liệu lạ như hợp chất gốm. Mâm xoay đôi khi cũng có một vòng rỗng bọc ở bên ngoài, bên trong là vật liệu nặng để tăng quán tính cho mâm xoay, hoặc được nhồi vật liệu giảm chấn để từ đó chống rung chấn tốt hơn.
Những kỹ thuật này cũng được sử dụng để mâm xoay có thể loại bỏ rung chấn từ đĩa vinyl. Khi đĩa được đặt lên mâm xoay rồi dùng clamp cố định lại, một phần các rung chấn từ đĩa sẽ được chuyển sang mâm xoay. Lượng năng lượng rung chấn được chuyển sang, tác động đến các dải tần số nào sẽ được quyết định bởi độ toàn vẹn của điểm tiếp xúc giữa đĩa vinyl và mâm xoay, cũng như đặc tính của các vật liệu làm mâm xoay. Các hệ thống giữ đĩa bằng chân không sẽ ghim đĩa xuống mâm xoay thật chặt để đảm bảo rung chấn trên đĩa luôn được duy trì ở mức tối thiểu.
Vì mâm xoay sẽ xoay trên một vật tĩnh (những phần còn lại của mâm đĩa than), sẽ phải có một bề mặt ổ bi để nối giữa hai bên. Có một kỹ thuật, trong đó ổ bi được đặt ở một đầu trục lắp mâm xoay. Trục này thường được làm bằng thép không rỉ và có một đoạn rỗng ở dưới đế. Phần đáy trục sẽ có một viên bi tròn làm bằng thép gia cô với chrome, tungsten-carbide, zirconium, gốm hoằng bằng một loại khoáng thạch rất cứng, chẳng hạn như sapphire. Thông thường, trục này sẽ được lắp cố định trên bầu dầu bôi trơn. Có một kỹ thuật khác, đó là đặt viên bi tròn ở trên đỉnh của một trục đứng yên, sao cho khít giữa mâm xoay và trục xoay.
Cho dù kỹ thuật nào được sử dụng, yêu cẩu dành cho ổ bi vẫn là phải quay mâm thật mượt, thật yên lặng. Bất cứ tiếng ồn hay rung chấn nào do ổ bi gây ra cũng sẽ truyền trực tiếp sang mâm xoay. Ổ bi của mâm đĩa than thường được gia công với dung sai rất thấp, đồng thời được đánh bóng để bề mặt cực mịn. Có một giải pháp khác có thể đem đến độ ma sát cực thấp, đó là dùng ổ xoay không khí. Nhà sản xuất sẽ dùng bơm để đẩy khí nén, tạo thành một khoảng cực nhỏ giữa mâm xoay và bệ máy. Khí nén này sẽ đẩy mâm xoay lên, khiến mâm xoay thực chất nổi và xoay trong không khí thay vì sử dụng ổ bi cơ học. Những mâm đĩa than dùng hệ xoay không khí này thường khá đắt đỏ, khó lắp đặt hơn bình thường.
Ngoài ra, còn có một phương pháp khác để không phải sử dụng ổ bi cơ, dó là dùng hệ treo từ lực. Đối với những mâm đĩa than này, mâm xoay và bệ máy sẽ có chứa nam châm cùng chiều cực mạnh (thường là neodymium) để đẩy nhau ra. Lực đẩy này sẽ nâng mâm đĩa than lên khoảng 2cm, khiến cho mâm quay được trong không khí. Khoảng vài năm trở lại đây, MAG-LEV là một trong những nhà sản xuất mâm đĩa than nổi tiếng nhất với sản phẩm này.
(Hết kỳ 3)
Các bạn có thể tham khảo phần khác tại đây
Tìm hiểu về mâm đĩa than (phần 1)
Tìm hiểu về mâm đĩa than (phần 2)
Tìm hiểu về mâm đĩa than (phần 4)
Tìm hiểu về mâm đĩa than (phần 5)
Bạn có thể tham khảo sản phẩm khác tại đây
Giới thiệu dòng loa Pylon Audio Sapphire
Thanh Tùng
